COVID-19 le Kristien Sakhuo Series 9
Series IX: “Krista zâr chaua ei ninahai leiin Pathien mi ngaisak ei hlawh”
－Upa (Dr.) Lalsiemlien Pulamte
Ei lungngaile mangang tawp khawk pha hin a mi ṭhangpui theitu ding ei zong ruoi hlak. Ṭhangpui theitu dinga ei ngai chun mi ṭhangpui dingin theina a nei am ti le a mi ṭhangpui nuom di’m ti ngaituonain a zuinawk a. Sâm lekhabua chun “I lungkham phurrik iengkim chu LALPA chungah innghat hlak la, Aman sawk zàngkhài a ti che” (Sâm 55:22) tiin Pathienainnghat dingina mi kawk hmu a. May 17, 2020-a “Lungkhamna’n mi nuoi sien khom ei Pathien chu innghatna théi tak a nih” ti thupui hmanga ka lekhazieka khan Pathien chuIengkim thawthei, Iengkim hrie, Ieng tik huna le hmun tina um le Ringum zing a nizie thu ka suklang a. Chuong a ni chun ei Lalpa Pathien chu mi ṭhangpui theitu le innghatna théi tak a nih ti chu sèl ruol lovin a chieng.
An leh, Pathien chun mi ṭhangpui nuom a ti’m? Mt.6:26-a chun, “Chunglêngvatehai hi en ta u, bu an tùnaw a, an sìk naw a, bu inah an sèk lut bok nawh; sienkhom in Pa vana mi chun a chawm tawl si a. Anni nêk daiin in hlu lem naw maw?” tiin chunglêng vatehai chawmtu Pathien lungrilah ei hlut lemzie thu a mi hril a. Chu chauh chu an nawa;Pathien mi ngaisak èm êm ei ni bok a nih (1 Pet 5:7). Isu Krista zâr chaua Pathien ta dinga ei hlutna sanhai le a mi ngaisak dingziehei târlang ei tih.
Pathienkohran, a Naupa thisena inchawk ei nih:
Pathien kohran hai hi a Naupa thisena inchawk ei nih (TT 20:28). Thuthlung Hluia thisen ṭhangna thilhlâna thisen khan hringna a’n entir a. Hlânbieknaa an hmang thisen khan suol ngaidamna a’n tlun a, chu chun misuol le Pathienakâr um kha a siem ṭha nawk hlak a nih. Thisena hin hringna a’n phum rûk ti inla inkhêl kher naw nih. Rangkachak hlutdân ang peiin a rambung poisa hlutna a siem a. Ringtuhai hlutna mi petu chu Isu Krista thisen hi a nih. Chu thisen chu Beramte hmel hem lo le soisêl bo thisen a nih. A va zuk thienghlimin a va zuk hlu lawm lawm de aw! Isu Krista thisen chun ei suol ngaidamna a’n tlun a (Ef 1:7), thiem a mi’n changtir a (Rom 5:9), hringna thar a mi pek bok a nih. Isu thisen hin ieng ang suol khom a ngaidam a, ieng anga misuol khom thiem a’n changtir a, chun suol leia thi ngêi ngèi ding khom hringna thar a pek hlak. Ram puotieng ei inzin chun US Dollar hi hmang thei nawna rambung a um meu nawhti ei hriet a. US economy hi míringtawk a tling leiin rambung po po deu thawin an ringzo a, USD hinpom a hlaw a nih. Chuong ang chun Pathienin a mi’n chawkna,Isu thisen hi a hlu bék bèk a, hmang thei nawna le pom nawna hmun le ngirhmun a um nawh.
Setan thuneinaa inthoka Pathienin a mi’n chawk hnung hin Pathienin lamlakah a mi maksan el naw a. Ama ta dingin a mi’n chawk a, eini ta khom ei ni ta nawh. Tiena tlânga inthoka Pathien mi ni dinga a’n chawk, a rochan ni dinga a’n tlan hnam ei nizie Sâm 74:2-a khan ei hmuh. Chun Thup 5:9-a khom khan mi tin, chi tin, ṭong tin, hnam tina mihai chu Pathien ta dinga a thisena a’n chawkzie thu a mi hril bok a. Ei tangka sum nei po po sênga thuomhnaw amanih ro ei inchawkinei lungril po po a lak a, a sûn a zânin ei ngaituo hlak. Ei duot a, a siet ding le a’n hmang ding inlauin nasa takin ei hum tum hlak a nih. Pathien khoma a nei po po, a Naupa khât, Isu Krista thisen meua a mi’n chawk hin a taah a mi ngai hle a, a thikthu khom a suksiet reng bok a nih. Chatuonchen dai ding thlarau hringna mi petu chun ei khuol inzin sûnga ei taksa mamaw fak-le-dawn le sil-bil ding a mi pek naw di’m a ni? “Ama Naupa ngèi khom hla loa ei renga ta dinga petu chun thil dang khom a thlawnin a mi pek sànaw dim a nih?” (Rom 8:32).
Ei hlutna hi eini tienga inthoka suok le ei uongpui thei ding ieng khom a um nawh. Pathienin man tam tak, a Naupa thisen meua a mi’n chawk thua hin einiah hlutna ei nei lei an nawh. Pathien mi hmangaina zâr chaua a mitah le a lungrilah hlu ei nih. Chunglêng vate le ram tûk tin pâr nek daiin ei hlu lem a, Pathien mi ngaisak èm êm hai ei nih.
Pathieninuluk deuva a chêngna in dinga a mi’n din ei nih:
Pathien thilsiem danghai, hieng sûn le zân, tuipui, khawmuol, vân, thlai hring, thla le arasi hai, tuia chêng chi, vate, ramsa, thilhring, etc. hai chu “Um raw se” a ta, an hung um el. Genesis-a khan Pathienin, “Eini angpuiin, eini ang chiein mihriem siem ei tiu” tiin Pathiena mi pathumhai chu an inrawn a ni ring a um a. LALPA Pathien chun hnuoia pilvutin mihriem a siem a, a hnarah hringna thuok a’n thuok khum a, mihriem chu mihring a hung ni ta a. Mihriem hi danglam bik deuva Pathienin a mi siem ei nih. Hmel ṭhat le ṭhat naw thu ni lovin ei taksa piengphung hi ropui deu el a nih.
Pathienin mihring a siem dâna inthokin a dit ulukzie Sâm ziektu chun, “Mak tak le râpum taka siem ka ni leiin lawmthu ka hril, I thilthaw makzie ka hriet chieng” tiin a lo khêk suok a. Korinth lekhathona khan pasal chu Pathien angpui le a ropuina a ni thu le nuhmei khom pasal ropuina a nizie thu ei hmuh (1 Kor 11:7). Ieng leia ama angpui le mak le râpum taka a mi siem am ning a ta? 1 Kor 6:19-a chun “Pathien pek cheu, nangnia um, Thlarau Thienghlim chêngna tempul chu in taksa hi a nih ti in hriet naw’m a ni?” tiin ei taksa hi Pathien chêngna in a nizie a hril a. Chuleiin,Pathienin mihriem a siem khan a uluk ding reng a lo nih. Pathien chun a mi Israel hai kuoma a umna ding biekbûk an bawl dàn ding khom kha chipchier takin Exodus bung 26-ah a hril a ni khah. Thlaler hmunah châkkhai lakna harsat ding ni sien khom a bawl dàn dingah Pathienin a ditdân a sukhnuoi pek chuong nawh. Pathienin aremruot dàn le ditdân ang taka an bawl a phût tlat a nih.
Thlarau Thienghlim Pentikos nia a hung tlung hnung khan ringtu taphotah a chêng a, ei taksa hi Pathien chêngna in, a tempul a lo ni tah. A chêngna in chu Pathienin a ngaituo le a ngaisak èm êm ding a nih. Eini khoma hnuoia ei chêngna in ding chu ei dit uluk a, a ṭhat thei patawpin ei bawl a, ei sum neiin a tlinnaw leh mita batin ei pûk hlak. Tha le sum sêngin a’n hoi thei dàn ding tak le a mawi thei dàn ding takin a puo tieng chauh ni lovin a sûng tieng khom ei cheibawl hlak a nih.
Felna hmangruo dinga Pathien kut le kehai ei nih:
Taksa rama sin ang thovin Pathien sin hi hmangruo ṭhang loin a’n thaw thei nawh. Chun Pathienin a sin thaw tlâng dingin a mi hmang nuomboka. Thil hmusit umhaia hin Pathien chu ama le ama a’n chawimawi hlak. Pathienin a rongbawldinga tlin lo le tlâk lo tak takhai ami hmang nuom ku hi ei hamṭhaie maw?
Tirko Paula chun “Keiin ka phun a, Appoloin tuiin a chawm a, sienkhom Pathienin a’n ṭhanglientir a nih” (1 Kor 3:6) tiin rongbawlnaah midang le chauhni lovin Pathien leh khom thaw tlâng an nizie thu a hril a. Paula vekin suol thisana Kristaa hring tah dinga mi’n fuiin ei taksa penghai felna hmangruo dingin Pathien kuomah pe lem dingin a mi hril (Rom 6:13). Felna hmangruo ei ni theina dingin Isu thisenin ei suol po po a mi sawpfai pek a, Kristaa umhai chu thilsiem thar ei hung ni thei a, mihriem hlui chu a bo a, mi thar, Pathiena inthoka pieng, ei hung ni tah.
Suol bawia uma Pathien lungril lo suk nàhlak kha, tuhin chu thinaa inthoka hringnaa lutin a felna hmangruo ding ei ni tah. Thilṭha thaw dinga Krista Isua siem, Pathien kutsuok hai ei nih. A ram lienna dinga Pathienin hmangruoaa mi hmanghai ei nih. Mosie khom kha Pathienin Aiguptaa inthoka Israel hai ṭhuoisuoktu dinga a lo duong a’n leiin a nuin sansuok tuma nautea ni lai Nile vadunga a thup khom khan a him a, ṭha taka enkol theitu ding Faraw naunu kutah a’n tlung tir ani kha. Mosie kha Pathienina mi, Israel hai ṭhuoisuokna hmangruo dinga a hmang tum lei khan Mosie kha a hnot zui char char a, a ngaisak èm êm a nih. Abraham khom khawvel sandamtu hung piengna ding hnam thlatu bul a’n leiin Pathien ngaisak a tling phâk a nih. Nang le kei khom Pathien rongbawlnaa hin chanvo iemani bèk a mi pek seng a, chu chu ei phursuok theina dingin Pathien mi ngaisak èm êm ei nih. Sinthawtu khoma a sinthawna hmangruohai a duotin a enkol ṭhat angin Pathien khoma ei chungah chuong ang chun a thaw ve hlak a nih. Sin ahlawk le a hrat lemna dinga sinthawtuin a hmangruo neilai a siemṭha hlak a, a ṭul chun hmangruo ṭhalem a thar an chawk hlak. Eini khom Pathien rama ei sinthaw a hlawk le ṭangkai theina dinga mi tât ngei dingin harsatna hmunah a mi’n ṭhut chàng um a ta, chuntaksa le thlarauah malsawmnain a mi vùr chàng khom um hlak bok a tih. A ieng lem lem khom nisien Pathien dit dànchu a hmangruo ṭangkaiah mi siem a tum a nih.
Vânkhuo-le-tui ei nih:
Jubili kum an hmang huna Israel ramaretheihaiin an in-le-lo an lo chànhai an hmukir hun kha ep zingin Isu Krista’n zawlnei Isai lekhabua mi, ama chanchin, “Riengvaihai kuoma Chanchin Ṭha hril dingin hriek a mi nâl a” ti kha a tiem suok a. Innghatna ding in-le-lo chàn hi riengvaina chi khat a nih. Suol leia Eden huona Pathien nau,Pathien mi’n pawlpui, Pathien lêngna hai, Eden khuo-le-tui ei ninahaiinhmanga um kha Krista mi’n tlanna zârin ei ninahaihmu kîr dingin a mi tungding a. Chu chu ei tadingin Chanchin Ṭha a tling takzet a nih. Chuleiin,Fil 3:20-a chun eini ruok chu vân khuo-le-tui ei nizie hai le chu zâra ei sandamtu Lalpa Isu Krista hung nawkna ei nghâkhlain ei thlirzie thu a mi’n hriettir a. Pathien rama chun neitu nina changhai ei hung ni tâkleiin mikhuol ei ni ta nawh. Chuongchun, tu hin chu ram dang mi le mikhuol châmbâng el in ni ta naw a, mi thienghlimhai leh tuolkhat, Pathien sungkuo ei ni ta lem (Ef 2:19). Isu Kristain ei tadingin hmun mi buotsai pekin a fe a, hung kîr nawk a ta, a kuomah mi ṭhuoi a ta, a chêngnaah ei chêng ve theina dingin (Jn 14:2-3). Hnuoia ei chèngna inhi chul theiin ṭiek hlak sien khom vana Pathien mi buotsai pek ruok hi chu kuta bawl lo, chatuona hlun ding a nih (2 Kor 5:1).Krista umnaa chun hmun det ei nei a, a khuo-le-tui nina ei nei bok a nih.
Covid-19 hripui leia hmun hrang hranga, India puotieng chenin khuol-intâng tam takhai chu an khuo sengah ṭhuoi kîr dingin India sorkar le state dang dang sorkar chun nasa takin hma an lak a. A rammihaiin khuol ramah harsatna, ṭam, beidongna le rinumna chi hrang hrang an tuok chu sorkarin ngâi ngam lovin ngaisak an hlaw pha a nih. Nang le kei khom Isu Krista thisen zârah Pathienin a khuo-le-tuiah a mi siem hnung hin mi ngaisakin ei khawsak dàn ding hai a mi ngaituopek naw ding maw? Israelhaiin ram tiem, Kanaan ram an pan lai khan thlalerah an invakvai ding Pathienin a phal naw a, an mamawhai a pek pei hlak khah. Vanram pana hnuoia ei inzin sûng hin Pathienin a khuo-le-tui hai chavai ding chu phal bîk naw nih.
Pathien hnam thlang,a mi thienghlimhai le a lalram thiempuhai ei nih:
Lal tak hnam thlang, a hnam thienghlim, a thiempuhai ni chu thil inhnarum tak a nih. Ṭhang lak raka ni theina lampui um sien chu nasa deuin pu tawl sengei tih. Sienkhom chuong anga ṭhanglaka hlawdok thei chi a ni nawh. Amiruokchu eini thaw ṭul lovin Pathienin chu ninahai chu a Naupa Isu Krista zârin a mi pek top el a nih. I Pet 2:9-ah “Nangni ruok chu hnam thlang, Lalpa thiempu, hnam thienghlim, Pathien tâbik, ama var ropui taka chêng dinga thima inthoka ko suoktu cheu inpakumzie chu puongtu ding in nih” tiin a’n ziek a. Pathien mi thlang, a mi thienghlim le a dittakhai ei nih (Kol 3:12). A mi thienghlim ni dinga a kohai ei nih (I Kor 1:2). Pathien chun a lalram le a rong bawl dingin thiempu hnamah a misiem ei nih (Tp 1:6; 5:10).
Pathiena hin ei ninahai hi a ropui thei ngèi el. Eini tieng ei inen chun ei ninahai hi ei suoldok zo ruol an ni nawh. Amiruokchu a mi thlangtuin a Naupa Isu Kristaah ei ninahai hi a mi puongkhum el an ni si a. Chunghnung tak Pathien lalrama rongbawltuhai ei nih. India sorkarin a civil servant-hai a ditsak a, an tadinginhlaw le hamṭhatna chi dang dang ṭha tak tak an dong tir hlak. Hnuoi lalram sinthawtuhai hman chuong ang ditsakna an hlaw phâk chun,einihai, chatuon dai ding Pathien lalrama (ṭapna, lungngaina, intheidana, ṭâm, harsatna le suol um ta nawna ding hmun) rongbawltuhai hin, a mi kotu,Pathienainthokin ditsakna insâng tak dong tak zet ei tih.
Pathien nauhaileKrista rohluopuituhai ei nih:
Sungkuo ṭhaa pieng dàm, mi ropui le thilthawthei tak sungkuoa mi ni dàm ei nuom a. Chu chuh ei ni phâk naw khoma anni leh kong iemani bêka inzomna nei ei thlakhlain ei tum hlak. Tirko Paulan Rom kohran hai kuomah, “… nau nina Thlarau in chang lem a nih; chu Thlarau zâr chun, “Abba, Pa!” tiin ei insêk hlak a nih. Chu Thlarau ngèi chun eini thlarauah Pathien nauhai ei nizie a mi’n hriettir hlak. Pathien nauhai ei ni chun rohluotu, Pathien rohluotu, Krista rohluopuituhai ei nih (Rom 8:15b-17a)” tiin a lo ziek a. Hi taka hin Pathien nau ei nizie chu a Thlarau ngèiin a mi’n hriettir ei nih. Pathien hring le thilthawthei tak nauhai ei nih. A va ropui lawm lawm de! Ieng ang ngirhmunah ei nauhai umhai sienkhom nu-le-pa chun anni ei hmangaiin ei ngaisak a bâng chuong nawh. Pathien nau ei ni chun a hmangaina khom ei nei sânghàl a nih. A hmangaina ei hlaw chun a mi ngaisakna khom ei hmu sa nghal a nih.
Nau seng senga khom rohluotu nina changhai chu an hamṭha bik hlak. Ei hnam dâna khom rohluotu nau chun a pa ro a hluo hlak. Sienkhom tulai khawvel fe dàn a dangdài tah a, rohluotuin a pa rohai rochung lova a pain a nauhai kuomah a sem pek khom thil um thei a nih. Pathien thu ruok chu a’n khêl ngai naw leiin Pathien rohluotu ding ei ni a chieng sa a nih. Ieng ang ro am eihluo ding ei la hriet nawa chu thafan a um a, nghâkhla a um bok a nih. A ngiel a nganin ro lo hluo ta naw inla khom rohluotu ei nina hin Pathien nau ei nina a suknghet a nih. Gal 4:7-a chun “Chuongchun, Pathien zârin bawi ni ta lovin nau in ni tah a, nau in ni leiin rohluotu in nih” tiin a mi hril tlat. Bawia inthok nau, naua inthok rohluotuah ei zuk kaisang vut vut el chu lawm a um bêk bêk a nih.Chuongang ditsakna mi petu Pathien chun a mi ngaisak naw ding maw?
Thukhârna:
Ei Pa Pathien chun nina ropui tak takah a mi hlângkai a. Pathien kohran, a Naupa thisena inchawk, uluk deuva a’n din a chêngna inhai, felna hmangruo dinga a mi’n dinhai, a van khuo-le-tui hai, a hnam thlang, a mi thienghlimhai, a lalram thiempuhai, a nau dittakhai le Krista rohluopuitu dinghai ei nih. Hiengangnina ropui tak tak ei nei lei hin chunglêng vatehai nêk daiin ei hlu lem a nih. Anni hman Pathienin a chawm chun eini chu Pathienin mingaisak èm êm a tih. Chuleiin, lungngaina le mangangna sûmpuiin mituom sien khom Pathien mi ngaisak ei hlaw leiin tiemtu kuomah thlamuongnale hadamnatlung raw seh.