COVID-19 le Kristien Sakhuo Series 10

Series X: “Thlarau Hriselna dinga Suola inthoka (Social) Distancing”

－Upa (Dr.) Lalsiemlien Pulamte

Tulaia natna ṭibai um tak, Covid-19hri kai nawna dinga mithiemhaiin social distancing thaw ro (practice) tia an thurawn hi ei thlarau nuna khom hei laklut a remchang khop elin ka hriet a. Suolin Pathien le kâr a mi siempek bakah taksa le thlarau thina hiel khom a’n tlun thei leiin ṭi a um ve èm êm a nih. Thlarauva ei hriselna ding chun suola inthok ‘social distancing’ ei thaw a ṭulzie thu le Baibula mi inlâr ṭhenkhat haiinsuol an hne/ hne naw chanchina inthok inchûk ding hei keisuok tum ei tih.

I. Mihriemhai thlatu bul, Evi:

Adam le Evi chu Eden huona inhoi ti deuvaan khawsaklai chun suolin ṭhang a hung lak ṭan a. Rûl chun nuhmei kuomah, “Pathienin, ‘Huona thing rahai hi in fak a thieng nawh’ a ti chie maw?” tiin hlemna sin chu a hung ṭan a. Evi chun ‘Sie le ṭha hrietna thei ra ruok hi chu ifak ding a ni nawh,i fak chun thi ngei ngei i tih’ tì Gen.2:16-17-a Pathien thupeka khan ‘tawk khom in tawk ding a ni bok nawh’ti a belsa el tah a. Fak leia thi chu a la awm a, sienkhom tawk leia thi ruok hi chu thil awi um lo tling theia nih. Chu tak chuhrûlin remchangah a lak ni naw ni’m, “Thi teu hlak inti’m ie!” tiin Evi lungrilah Pathien thupek ringhlana a’n ṭo tir a. Pathien thupek hi belsa le suk dáu chi aninawngèi el.

Gen.3:6-a chun “Nuhmei chun thing ra chu thei tuihnai, inhnik tak, vàr theina dinga fak chakum hlie hliea a hmu leiin a ṭhen a lo a, a fak a, a kuoma um a pasal khom chu a pek a, a fak ve a” tiin a’n ziek a. ‘A hmu leiin’ tile ‘a lo a’ tia a’n ziekhai hin nuhmei umna ding awm hriet theiin a um a, sie le ṭha hrietna thinghi a hmu phâkchauh ni lovin a lo phàkahum a nih ti a chieng. Chun,amaah suol a thok dàn hi ei sui chun thingra hin a mit a lak vieu a (thei tuihnai), màni chakna insukkhop theina (inhnik tak) le thuneina amanih ropuina pe thei (Pathien anga vàr theina)dingin a hmu tlat a nih.Mita ei hmu le naa ei hriet hai hin suolah an mi ṭhuoi nuom hlak. Chun, suol hi inkai a lo olsam khop el. Evi khomin ‘a kuoma um a pasal khom a pek a, a fak ve a’tiei hmuh. Tulaiaei khawsakna khom hin nupaa zu dawn dingin ṭhang lak nasat bèk a ngai nawh. Ruol le pai hai suol thawah insie kieng nekin thawpui hi a lo olsam lem. Ei office sin thawpuihai fakrukna tuipuiah inhlieupui dingin ṭhanglak rak a ngai nawh, asan chu ‘a system-in a phursuok rèng a nih’ tiin an suonlam hlak.

A kakhawk: Evi le a pasal Adam hai suol thaw kakhawk hi a nasa hle, mihriem po po suola tlûkna, Eden natna a pieng phâa nih. Chu natna damdawi inumtir theina sun chu Pathien Naupa, Isu Krista chu vâna inthoka ko thlak a, misuol buruhai hremna Kalvari krawsah a hung thia phût tlat a nih.

Inchûk tlâkhai:

  • (i) Pathien thupek hi belsa ngai naw la, sukdáu bok naw rawh.
  • (ii) Suol hnai naw la, a bulah chêng ngai naw rawh.
  • (iii) Suol hi inkai a olsam a, suola inthok inthier fihlim vat ding ei nih.

II. Lam chenve chèna Abraham zuitu, Lota:

Pathien kona angaAbram (a hnunga Abraham tia ko) chu Kanaan ram hluo tuma a’n zinkuolnaa chun a sangpa naupa, Lota chun a zui pei a(Gen. 13). Bethelah an chêng lai chun Abram le Lota chun ran an hau veve tah leiin ran tlatna ding ramin a dai ta naw a, an ranpuhai an hung inhal ṭan a. Chuleiin,an pafa chun inṭhe an rot tah a. Abramin Lota kuomah, “Nang voi tieng ife leh kei chang tieng fêng ka ta, …” tiin a ditna tieng a’n thlangtir hmasa a. Lota khom chun a papui zâra hausa a ni ti inhrea lawmna châng le inphalamna châng hre ṭhak lovin a hang thlir vêl a, Jordan phaizawl chu LALPA huon ang le Aigupta ram ang ela ram hnawng ṭha a nih ti a hriet a. Chuongchun, Lota chun Jordan phaizawl chu a thlang ta a. Jordan phaizawl khuoa hai chun a chêng a, inson peiin Sodom khaw bulah umhmun a khuor a. Sodom khaw mihai chu mi rilo, LALPA ngaia mi suol buru tak an nih. A tawpah Sodomah antawl lut ti ei hmuh. LALPAN Sodom a suksiet ding thu le tlân suok dinga Lota’n a makpa huolhai a hril khan an nuisan el a nih. Chun, Sodom a suoksan ding khoma a la muongchang èm leiin vantirkohai chun Lota le a sûnghai kuthai chelin khaw puo tieng chun an kei suok a.

A kakhawk:

  • (i) Lota nuhmeiin Sodom a ngai/thlakhla luotin a nghakir a, chi lungah an chang a.
  • (ii) Lota le a nau nuhmeihai chun an insanhimna, Zoar maksanintlângah an kai a, chu taka chun pukah an um a. Sodom kha maksan ta hai sienkhom a suolna chuna hung zui pei ni naw ni’m, Lota naunupahni hai chunan pàlakah nau an pai ve ve tah a, chuonghai chu Moab le Amon hnam thlatubul an nih. Hi hnam pahni hai hi Israel hai kumkhuo hmelma an hung ni tung pei a.

Inchûk tlâkhai:

  • (i) Abramin Lota kuomah a dit lemna hmun thlang dinga a hril khan Lotachun a taksa inhoitirna le khawsak theina dingngaituo le thlakhlain ram ṭhatna le hnawngna hmun,Jordan phaizawl a thlang a, a tawpah mi rilohai umna Sodomah a’n sonlut a. Mihriem hin taksa khawsakna ding bakah thlarau nun chawmna ding khom ei ngaituosa a ṭulzie a mi’n chûktir. Lekha ei inchûka khawsak tung peina (career) ding ei siem amanih sin thaw ding ei zongna konga khom hin khawsak theina ringot hin ei nun a suk hlawtlingtir naw a, thlarau damna ding khom hi a lo poimaw èm êm a nih.
  • (ii) Lota kha a papui Abram zâr chauva khawsa thei a ni ti kha a hriet tho ring a um a. Sienkhom, dit thlang hmasa theina pek a ni khan Abram chan ding ngaituo dêr lovinduam, hmasiel le huomhau takin a ditna hmun tak kha a zuk thlang top el a nih. A khawsak theina dinga a ngai thlang sien khom a tawpah kut bêngthekin Sodoma inthok a hung suok tho a nih. Pathien ṭhang lova hausa le khawsak thei hin thlarau nun ram hi thlalêrah a’n chang tir a, taksa le thlarauneia siem mihriem ta dingin hlawtlingna tluontling a tlungphâk nawh.

III. Pathien lungril ang put mi,Davida:

Uiretna suola Lal Davida a tlûkna hi 2 Samuel bung 11-ahei hmua. Hi hun hi ṭhal lai, indoa lalhai an suok hlak hun tiin a’n ziek a. A hun hi boruok a’n nem hun le busîk zo, khorsaw ding hnienghnar hun lai ni dingin ring a um. Davidan Israel sipaihai po po chu Joab rawiin a tir a, Amon thlahai an va sukbohmang a, Davida ruok chu Jerusalemah a um a. Thumal ‘ruok chu’ ti hin umzie a neiin ka hriet a. Dân narânin indonaah lalin a sipaihai hmâa lakpui hlaka. Israel laltakni siinDavida chu a sipaihai lai,raldona hmuna um lovinJerusalemaha um a. Davidan Uriah a ina fea a nuhmei kuomah va chawl hadam dinga a tirkhan Uriah chun “Indo laiin kei ieng tinam inah inlawiin, faa dawnin, ka nuhmei kuomah ka zal bik ding maw? I hringna le ithlarau hringna sâlin ka hril, chu chu thaw naw top ka tih” tiin a don a. Israel sipai meu khoma indo laia ina hadam taka va chawl chu a’n thiem naw a, a sipai chanpuihai lakah a ringumna insuoin thaw chiah a ngai naw bok a, thaw ṭhak lo dingin a’n sâl bok a nih. Chuleiin, lal meu,indo hun laia Jerusalem lal inah a lo chawl hi inthiem naw hle thei a nih.

Zan tieng ni nema hin Davida chu a lal in chunga chun an vak vel a, in chunga inthok chun nuhmei pakhat insil lai a hmu a, hmel ṭha a ti hle a. Davidan Betseba a uiretpui dinga, a kalbi sirhai chu (i) a hmu a, (ii) tu am a nih ti zong suok dingin mi a tir a, (iii) an hung ṭhuoi a, a lo zalpui a ti ei hmuh. Davida hin Betseba insil lai a hmu hi a mitin a en naran el an ta naw a, Isun Mt. 5:28-a “Inngaipui châkna mita nuhmei meltu chu a lungrilah a uire dêr tah” a ti kha Davida lungrilah a lo tlung dêr tahanih. Chu chena chun tawp el sien a zie zie la um ding a na, sienkhom, tu am a nih ti zong suok dingin mi a tir a. A lungrila suolum khaa taka suk puitling tumin ṭhang a la lak sa deu deu a nih. Betseba kha Israel sipai raldo laia ṭhang, Hit mi Uria nuhmei a ni ti an hung ripawt lem khan chu Davidan a zuom deu deu ni awm a nih. Hma tienga thil a thawdan dinghai khom Davidan a phierrukfel vong khom a ang a, a va’n ko tir a, an hung ṭhuoi a, a lo zalpui a. Suol thawnadinga thil phierruk theina khom hi Setanin a mi pek ve thei ring a umie.

A kakhawk:

  • (i) Davida le Betseba hai chuan uiret lai hmutu le hrepuitu mihriem um naw hai sien khom Pathienin a hmu a, Pathienin a zawlnei Nathan tirin Davida chu a suolzie inhriettirin zil a nih. Uria kha Davidan a suol thupna dinga râl hmatawngah inumtirin râl kutah a thi a. Davida kuta thi ni naw sien khom thil phierruktu, Davida kha tuolthattuah intum thei a nih. 2 Sam. 12:9-a khan Nathanin Davida kuomah, “Hit mi Uria chu kawlhnamin i sukhlum a, a nuhmei i nei pek. Amon mihai kawlhnamin i that a nih” tiin a hril. Lev. 20:10le Ex. 21:12-a danhai dungzui chun Davida chu a uiret le tuolthat leiin sukhlum tlak a nih. Sienkhom a suol simin, “LALPA lakah thil suol ka thaw a nih” (2 Sam. 12:13; Sâm 51) a ti leiin a hringna hlapek mei mei chauh a nih. A hnungin Pathien leh an inlaichinna siem thar pek nawk ni sien khom a suol thaw ra kakhawk chun a zui ta pei a, ama nuna le a lalramah lungngainan a’n zam khum a nih.
  • (ii) Betseba leh an nau chu naute a ni laiin a thi pek a, lusunin hun an hmang ṭan a.
  • (iii) Nathanin Pathiena inthokaa thu dong, “I mi ngainep a, Uria nuhmei chu i nuhmei dinga i lakpek leiin tuta inthok hin i inah kawlhnam inlêng tâng a tih” (12:10) tia a hrillawk kha rapthlak takin Amnon le Absalom hai thinaa khan sukpuitling a nih. Absalom thupek angin a siehlawhai chun Amnon chu uoiin inruia a hlim lai tak an vuok hlum a. Chun, Absalom khom Joab ralthuom chawitu mi sawmin an sun hlum a nih.
  • (iv) Nathan fethlenga LALPA thu, “I mithmua ngèi i nuhmeihai chu lakpek ka ti che a, i hmua ngèi sûn pachangah i nuhmei chu zalpui a tih. Nang chun a rûkin i thaw a, kei ruok chun Israel hai po po mithmua ngèi sûn varah ka thaw ding a nih” Davida kuomah a tlung a. A sukpuitlingna chu “Israelhai po po mithmua chun a pa hmeihai chu Absalomin a zalpui ta a” (2 Sam. 16:22) tia khan eihmu.

Inchûk tlâkhai:

  • (i) Sin thaw zoa chawl hadam hi Pathien thu khom a nih. Amiruokchu sin thaw laia chawl amanih hadam hi Setanin remchang a lak nuom vieu. Taksa le lungril awl taluoa hin suolin bûa khuor nuom bok a. Ei hmelma Diebol taimakzie chu mi fak ding zongin an vèl ruoi zing a nih. Chuleiin,taksa ta dinga sinthaw ding siem le lungil khom Pathien thuhai ngaituonaa suksip tum ding a nih.
  • (ii) Suol thawna dinga a kalbihai hi an tluong nuom phien ela. Chuleiin,an inkeibattuona (chain) hi suktan a ṭula nih. A nawka kalbi ding kha siem/daw lo dinga ṭhang lak a ṭul.

IV. Isu Krista hlimthla, Josefa:

Josefa chu Aigupta ramah an ṭhuoi thlak a, Faraw hnuoia vêngtu sipai pawl kapten Potifar chun a lo inchawk a(Gen 39). Apu mitmei a tlung a, a insûng enkoltu tak a hung ni a, a nei popo chu a kutah a sie vong a. Josefa zârin in tieng le ram tienga Potifar thil nei popo chu malsawmin a um a.

Josefa chu pa duongkai ṭha tak le hmel ṭha tak el a nih. Sawt naw tehnungah a pu nuhmei chun a ngaizawng a, “Mi zalpui rawh” tiin a thlem a. Azalpui nuom naw chauh khom ni lovin a pi bul hnaia um khom a nuom nawh. Ni khat chu in sûngah sin thaw dingin a lut a, in sûnga chun siehlaw tu khom an um naw a. A pi chun a korfuolah a lo man a, “Mi zalpui rawh” a ta, sienkhom a’n tal suok a, a suok ta dai a. Indik lo taka intumin a um leiin tâng inah khumin a um a, sienkhom a tawpah Pathienin a sansuok a, Faraw dottu, lal ina hotu takah sie a ni thu Baibulah ei hmu a.

A rasuokhai:

  • (i) Josefa indikna le Pathien a ṭitna hin a mimal ta dingin malsawmna tam tak a hmu phà a. Hun iemani chen chu a dawnglem le chansie chang angin um sien khom a tawpah ngirhmun insâng tak, Faraw dottu, lal ina hotu takah Pathien hlangkaiin a um a. Farawina khuo le tuihai chu a thu ang peia um dingin thuneina a pek a nih.
  • (ii) Israel hnam hung inder ṭan tâ ding khoma Josefa hi malsawmna a nih. Ṭâm huna Jakob le a thlàhai hringna sandam ding le ram ṭhatna hmun, Aiguptaa Israel kha hnam tling thei hiela an hung pung theina dinga kot lo hongtu dingin Pathienin Josefa kha an hmaah a lo tir hmasa a nih.

Inchûk tlâkhai:

  • (i) Josefa chu apu nuhmeiin suol thaw dingin thlem sienkhom a pu ringzona a hlaw kha a’n phatsan tum naw a.Chun, “Ieng tinam hieng ang thil rilo hi thawin Pathien lakah suol ka thaw ding a na?”tiin a hnawl a nih. A pu a’n za el khêlah Pathien a ṭia ni ti a suklanga. Pathien nauhai ta ding chun thil rilo thaw hi Pathien chunga suol thaw a tling phâk a nih.
  • (ii) An bulah mi tûkhom um naw hai sien khom Josefain a zalpui nuom nawh. Hmutu Pathien a um zing ti a hriet tlat a. Potifar nuhmei kha ieng angin inhong sien khom Josefa chu a nuom nawh. Mi ṭhenkhat chun “suol a hrat êm a, ka do zo naw a, ka tlu el a nih” ti rawi naw mani! Josefa ruok chun suol a do tlat a nih.
  • (iii) Suol mi thlemna hmun kha maksanin ina inthok a tlân suok a. Suol bul hnaia um lova tlânsan hi damna anih.
  • (iv) Josefa zâr khan Potifar a insûngin malsawmna a dong ti khom Josefa khan hrieng a tih. Thilṭha mi ei thaw pekna zârin anni chungaintìthêi tumna dâm, lo hlawkpui tumna dâm le remchâng lo laktumna dâm a um nuomhlak a. Josefa ruok chu Potifar le a nuhmei chunga chuong ang chu thaw a tum nawh.

V. Mihriem Naupa, Isu Krista:

Isu Krista hi Mihriem Naupa tia ko a nih. Chu chun 100% mihriem a ni ti a sukchieng a. Chuleiin, eini ang thova ṭam le dangchar, lum le dei, a thlum a al hre mi a nih. Isun baptisma a chang zo khan Diebol thlem dingin Thlarauvin thlalêrah a ṭhuoi a. Ni sawmli le zan sawmli bu anghei hnung chun a phing a hung ṭam ta a, Setanin ṭum thum lai a thlem a.

Setanin “Pathien Naupa ini takzet chun hieng lunghai hi beia inchang dingin thu pe rawh” a ta, Isu ruok chun “‘Mihriem hi bei chauh ringin a hring naw a, Pathien bauva inthoka suok thu tinreng ringin a hring ding a nih’ ti ziek a nih” tiin a don a. Hi hih Deut. 8:3-a mi a hrilsawng a nih. Mi thlemna dingin ei taksa inhoitirtumna le thil a hriet theina (senses)hmangin Setanin remchâng a lak hlak.

A voi hninaa chun Diebol chun Isu chu khaw thienghlimah a ṭhuoi a, tempul sìp zumah a’n ngirtir a, “Pathien Naupa ini takzet chun inchawm thla rawh. I vantirkohai chu thu pein, an kutin dom an ti che a, lungah ike sui naw ti nih” tiin a thlem a. Isu chun a kuomah, “Lalpa iPathien fie naw rawh’ ti khom ziek a nih” a ta. Deut 6:16-a mi a suklang a nih. Hripui inlêng laia invênghim dân ding an hrilhai thaw tum si lova ‘Pathienin mi vênghim naw ni’m’ tia insukthlarau mi vieu hin Pathien fie tumna a tling lem ring a um.

A ṭumthumnaa chun Diebol chun Isu chu tlâng insâng takah ṭhuoiin, khawvel lalram po po le a ropuina a’n entir a, “Bokkhupin mi chawibiek la, hieng popo hi pe vong ka ti che” a ta. Isu’n a kuomah, “Setan, fe hmang dai rawh! ‘Lalpa iPathien chawibiek la, ama rong chauh bawl rawh’ ti ziek a nih” tiin Deut 6:13-a mi hmangin a don a. Chuong chun Diebol chun a maksan a. Khawvel hausakna, ropuina le thuneina hai hi Setanmi thlemna hmangruo poimaw tak an ni hlakhrim a nih. Rûlin Evi a hlemna khom kha ‘Pathien anga vàr theina’ ti a ni kha.

Inchûk tlâkhai:

  • (i) Setanin Isu kha 100% mihriem a ni ti a hriet chieng leiin aphingṭam lai takin lung beia inchangtir dingin a thlem a. Chuong ang deu chun Setanin ei chiehnipna takah ami thlem hlak a nih. Nuhmei-pasal thila inhuot hai chu uire dingin thlem hlak a ta, sum ngaina mi chu hleprudingin thlem bok a tih.
  • (ii) Isu Krista ngirhmun hi Diebolin a hriet chieng a. A hne naw ding hre sien khom Diebolin Isu kha thlemna insâng tak, Pathien thu hmangin a la thlem ta tho tho a ni kha. Eini hai khom thlarauva ei ngirhmun ang peiin (ei piengthar hlim le thlaraua ei hung puitling hun)Setan mi thlemna hmangruohai hi inang kher naw nih. Mihriem ei la ni sùng chu hratnawna le chiehnipna nei ngèi ding ei ni a, sienkhom ei hmelmapa hlak hi a taima ngang el si a. Sakeibaknei angin sè ding zongin a mi vêzing anih. Ama lakah hnena ei chang a,ei him theina ding chun Pathien thu ei hriet rawn el bâkah zawm nuomna lungril khom ei nei sa a ṭul takzet a nih. Pathien thu vèk hmangin Diebol hi hne thei chauh a nih.

Thukhaikhawmna:

  1. Suol le kâr suk hla rawh: Covid-19 hri ei kai nawna dingin mi leh kâr (social distancing) siem ro an mi tih. Suola inthoka hla taka um le kâr neia um ding ei nih. Josefa khom suol thaw dinga thlemtu, a pi bul hnaia a um nuom nawh. Sâm 1:1-a chun “Mi suolhai remruot zui ngai lo, mi suolhai lampui hraw ngai lo ….. mi hamṭha a va ni ngèi de”ti thu ei hmuh. Joba khoma “Mi rilohai remruotna lakah kei chu ka’n thier fihlim dai a nih” a tih. Hi Baibul thuhai ka tiem phâhin kan naupang hun laia ka nuin ruola inthok suol thaw inchûk a ol leiin kanruol pawl ding a mi phal naw hai dàm ka hriet suok hlak.
  2. Suol tlànsan rawh: Suol tlànsan hi ei him thei dan ding tak a nih. Josefa khom a korfuol a piin a man khan a’n tal suok a, a suok ta dai a nih. Evi khom kha rûl le sie-le-ṭha hrietna thingra umna hmun kha tlânsan sien chu a him ring a um a. Baibul khoma tleirawl chakna suol nghatsan ding (2 Tim 2:22), inngaina suol bânsan ding (1 Kor 6:18) le milim biek nghatsan ding (1 Kor 10:14) thu a mi hril a. 1 Tim 6:11-a chun, “Sienkhom nang, Pathien mi, chuonghai (inhnarna hai, innghirnghona hai, inhrilsietna hai le inringhlelna hai, inhalna hai, tangka sum ngainatna, etc.) tlànsan rawh” tiin a mi’n fui a.
  3. Suol dolêt rawh: Fak sukṭhat le taksa insawizoi hin ei taksaanatna hrik a dolêt theina kha a sukhrat a. Chuong ang thochu thlarauva khom a nih. Pathien thu hi a hring a, thil a thaw thei leiin chu chun ei insukmuk a ṭul a nih. Ringnathienghlim taka inrem nghet ding dàm, Kristaa zung keia insuknghet tung pei ding dâm le inthlamuong tuoa insukhrat tuo dingin a mi’n fui bok a nih. Isu’n Setan a hnena thuruk khom kha Pathien thu vek hmanga suol a do lêt lei a nih. Inkhèl hrim hrim hi ‘a bèia bèi kalhmang’ (attacking mode)naw chun hnena an chang ngai nawh. Chun, râl hmuna khom hin invèng hrata thaw nekin a do hrathratinhnena anchang hlak bok. Chuleiin, Ef. 6:14-18-a Pathien ralthuom a hrilhai kha attacking mode-a hmang ding deu vong an nih.

Suol hne peia ei um a, thlarau nun hrisel le thienghlim taka ei vongtheina dingin Lalpan a thu malsawm raw se.